Σημεία και τέρατα της οικονομίας. Η κρυφή πλευρά των πάντων

«Προετοιμαστείτε να σαστίσετε!»
Τι είναι πιο επικίνδυνο, ένα όπλο ή μια πισίνα; Τι κοινό έχουν οι δάσκαλοι με τους παλαιστές του σούμο; Γιατί οι έμποροι ναρκωτικών εξακολουθούν να ζουν με τις μανάδες τους; Πόσο σημαντικοί είναι στ’ αλήθεια οι γονείς; Τι συνέπειες είχε η νομιμοποίηση των αμβλώσεων στην εγκληματικότητα;
Οι παραπάνω ερωτήσεις δεν είναι αυτές που συνήθως θέτει ένας οικονομολόγος. Όμως ο Στίβεν Ντ. Λέβιτ δεν είναι ένας συνηθισμένος οικονομολόγος. Είναι ένας αναγνωρισμένος επιστήμονας που ασχολείται με τα ζητήματα και τους γρίφους της καθημερινής ζωής -από την απάτη και την εγκληματικότητα μέχρι τον αθλητισμό και την ανατροφή των παιδιών-, τα συμπεράσματα του οποίου συχνά αναιρούν τη λεγόμενη συμβατική σοφία.
Ο Λέβιτ ξεκινά συνήθως την έρευνά του με έναν τεράστιο όγκο δεδομένων και μια απλή ερώτηση που όμως κανείς δεν έχει θέσει ως τώρα. Κάποιες από αυτές τις ερωτήσεις είναι καίριες: αφορούν ζητήματα ζωής και θανάτου. Κάποιες άλλες είναι, κατά γενική ομολογία, αλλόκοτες. Στον περίεργο χαρακτήρα αυτών ακριβώς των ερωτήσεων οφείλεται και το όνομα του νέου πεδίου έρευνας που παρουσιάζεται σε αυτό το βιβλίο: Freakonomics.

«Σκοπός αυτού του βιβλίου δεν είναι να αντιπαραβάλει το κόστος για τις τσίκλες με τις δαπάνες για τις προεκλογικές εκστρατείες ή να καταγγείλει τους διπρόσωπους μεσίτες ακινήτων ή να εξετάσει τις συνέπειες της νομιμοποίησης των αμβλώσεων στη μείωση της εγκληματικότητας. Ασφαλώς, ασχολείται με αυτά τα ζητήματα, καθώς και με δεκάδες άλλα, από την τέχνη της ανατροφής των παιδιών μέχρι τους μηχανισμούς εξαπάτησης, από την εσωτερική λειτουργία της Κου Κλουξ Κλαν μέχρι τις φυλετικές διακρίσεις στο τηλεπαιχνίδι Ο Πιο Αδύναμος Κρίκος. Στόχος αυτού του βιβλίου είναι να αφαιρέσει ένα δυο στρώματα από την εξωτερική επιφάνεια του σημερινού τρόπου ζωής και να εξετάσει τι συμβαίνει βαθύτερα».

Tα οικονομικά, σύμφωνα με τους συγγραφείς, είναι κατά βάθος η μελέτη των κινήτρων: πώς οι άνθρωποι αποκτούν αυτά που θέλουν ή χρειάζονται, ιδίως όταν κι άλλοι άνθρωποι θέλουν ή χρειάζονται τα ίδια πράγματα. Kοινή συνισταμένη των Λέβιτ και Ντάμπνερ -συνυπογράφει το βιβλίο- είναι η πεποίθησή τους ότι ο σύγχρονος κόσμος, παρά τη φαινομενική ασάφεια και πολυπλοκότητά του, και παρά την καταφανή κυριαρχία της δολιότητας, δεν είναι απροσπέλαστος, δεν είναι ακατανόητος και ότι, αν τεθούν οι σωστές ερωτήσεις, παρουσιάζει πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον από ό,τι νομίζουμε. Το μόνο που χρειάζεται είναι ένας νέος τρόπος θεώρησης. Εξάλλου, μας υπενθυμίζουν, αν η ηθική αντιπροσωπεύει το πώς θα θέλαμε να είναι ο κόσμος, η επιστήμη της οικονομίας αντιπροσωπεύει το πώς είναι στην πραγματικότητα.